Yếu tố các thế hệ con trong gia đình rất có ảnh hưởng đến sự nghiệp kinh doanh. Chúng ta sẽ thấy rõ, khi chúng ta nghiên cứu những tỷ phú, những người thành đạt trên thế giới, sau khi họ có phú quý đạt đến đỉnh cao, họ sẽ quay về với những lễ nghĩa của gia đình, dòng họ, và đặc biệt chú trọng đến việc kế thừa của gia đình, dòng họ của công nhân – những người đã làm việc, cống hiến cho mình.
PHẦN III: CÁC NHÓM TÂM LÝ GIA ĐÌNH TÁC ĐỘNG ĐẾN DOANH NGHIỆP
Doanh nhân hay không doanh nhân cũng đều có thể có các con như sau:
Gia đình có 1 con: Tức là do đơn hôn.
Gia đình có 2 con: Do ly thân, ly dị hình thành ra cái mới hoặc là nhiều hoàn cảnh con mất cha, mẹ.
Gia đình có 3 con: Có thể trong chiến tranh, một số ít họ đã có một dòng con, sau đó sum họp hai dòng con và hòa bình trở lại có thêm một dòng con nữa, hoặc cộng thêm con nuôi. Rồi những đứa con đó bắt đầu đi vào môi trường kinh doanh, mang tâm lý gia đình của họ và văn hóa đó đi vào trong doanh nghiệp.
Yếu tố các thế hệ con trong gia đình rất có ảnh hưởng đến sự nghiệp kinh doanh. Chúng ta sẽ thấy rõ, khi chúng ta nghiên cứu những tỷ phú, những người thành đạt trên thế giới, sau khi họ có phú quý đạt đến đỉnh cao, họ sẽ quay về với những lễ nghĩa của gia đình, dòng họ, và đặc biệt chú trọng đến việc kế thừa của gia đình, dòng họ của công nhân – những người đã làm việc, cống hiến cho mình. Họ nuôi dưỡng các gia đình công nhân, những kỹ sư, những người làm việc để hình thành nền văn hóa kế thừa rõ trong đời sống doanh nghiệp – đó là văn hóa cộng đồng. Ở Việt Nam, đến thời điểm này, nên đặt ra chưa, sớm hay muộn hay là quá muộn? Thật ra, kinh tế thị trường ở Việt Nam đã có hơn 100 năm, nhất là ở miền Nam, ở các đô thị xưa. Như thế thì văn hóa gia đình doanh nhân trong môi trường kinh doanh và nhất là thời kinh tế thị trường thì việc này càng trở nên được coi trọng.
Nếu chúng ta nói mỗi một công nhân là nền tảng và 1 trong 5 nguồn lực của doanh nghiệp, thì đời sống văn hóa gia đình của công nhân cũng có tác động trong sự nghiệp kinh doanh của ông chủ. Rõ ràng công nhân là những viên gạch rất căn bản của tòa nhà lớn là sự nghiệp kinh doanh của một doanh nhân. Một gia đình kém văn hóa thì họ sẽ cung cấp cho xã hội những người công nhân văn hóa có giới hạn. Điều này sẽ trở thành sức nặng và cản trở bước phát triển của một sự nghiệp kinh doanh. Do vậy, nếu không nghiên cứu đầy đủ cấu trúc văn hóa gia đình của công nhân (tức một nguồn nhân lực trong doanh nghiệp) để từ đó có các giải pháp quan hệ công nhân với doanh nghiệp thì đã quá trễ.
Hiện nay, các doanh nghiệp vẫn bị 4 tình trạng:
(1) Có những nơi ngày rằm và mùng 1, lễ tôn giáo, cán bộ công nhân viên chức tự nghỉ, đó là văn hóa, đặc trưng, họ đều về cúng tế dòng họ, nhất là công nhân ở các tỉnh miền Trung.
(2) Có những công ty, xí nghiệp, tới mùa công nhân về gặt lúa nên nhà máy trơ trọi công nhân.
(3) Người quản lý doanh nghiệp về quê ăn Tết nhưng hơn một tháng vẫn chưa vào làm việc, đó là do văn hóa gia đình, dòng họ của họ chi phối doanh nghiệp.
(4) Có những địa phương mà cả một làng vào làm việc trong một khu công nghiệp. Khi họ nghỉ thì “cả làng” cùng nghỉ. Đây là thực trạng đã và đang diễn ra trong nhiều năm qua. Đây là văn hóa vùng miền cấu tạo nên văn hóa gia đình của vùng miền đó.
Đặc điểm đối với doanh nhân mà sinh ra trong gia đình có 1 dòng con thì tác động tư duy khác, sinh ra trong gia đình 2 dòng con thì tư duy khác, còn doanh nhân mà sinh ra trong gia đình có nhiều dòng con, có con nuôi thì tư duy rất khác. Chúng ta nên nghiên cứu về văn hóa gia đình tác động đến sự nghiệp kinh doanh như thế nào?
Tóm lại, chúng ta đã đi qua Chương I, tức tóm tắt hoàn cảnh trong một thế hệ gia đình doanh nhân, hoàn cảnh các dòng con trong một gia đình doanh nhân và những tác động trong đời sống văn hóa làng xã của một gia đình doanh nhân. Việc này các công ty phát triển đều nghiên cứu, phòng nhân sự đều chú trọng để đối nhân xử thế, giáo dục, làm công tác tư tưởng cho hệ thống nhân sự trong doanh nghiệp. Nơi nào “thẩm thấu” vấn đề này sẽ dẫn đến thành công và những nơi nào chưa nhận thức thấu đáo sẽ ít thành công hoặc thành công mức độ không cao, hoặc sẽ gặp khó khăn. Khi doanh nghiệp có từ 10 nhân sự trở lên sẽ có rất rõ các trục trặc trong quan hệ lao động mà gốc, nguyên nhân là chủ doanh nghiệp chưa hề nghiên cứu “Văn hóa gia đình – Doanh nhân”.
CHƯƠNG II: 8 HOÀN CẢNH CÓ THỂ GẶP
TRONG GIÁO DỤC VĂN HÓA GIA ĐÌNH – DOANH NHÂN
HOÀN CẢNH 1:
DOANH NHÂN KHÔNG GIÁO DỤC THEO XU HƯỚNG
XÃ HỘI ĐANG SỐNG
Một doanh nhân, chủ doanh nghiệp, CEO không muốn giáo dục văn hóa gia đình của họ theo xu hướng của xã hội đang sống. Nguyên nhân, họ cho rằng bản thân họ sống trong xã hội hiện tại nhưng tâm lý mong muốn ở xã hội khác, cho nên họ cho con nhỏ du học nước ngoài, vì nghĩ rằng chỉ có văn hóa nơi đó mới xây dựng được gia đình mới cho tương lai của con em. Đó là sự thật. Họ mong muốn cho con tiến bộ, tiếp cận nền văn minh, nhưng các cháu lớp 7, 8, 9, thì học được gì, lấy được công thức gì từ nước ngoài? Không ít người lập luận rằng, từ năm 1905, hai cụ Phan đã động viên Đông Du, tức khuyến khích du học. Nhưng họ quên rằng, phong trào Đông Du động viên tầng lớp chí sĩ yêu nước, những người trưởng thành và những người làm kinh tế, đi ra nước ngoài để nghiên cứu kỹ thuật, công nghệ đóng tàu, làm thuyền, thương mại, làm súng đạn, tức là phát triển khoa học kỹ thuật chứ không phải đưa lớp 1, lớp 9 đi học như bây giờ. Có người còn nói rằng, môi trường học tập ở trong nước chưa được tốt nên cho con du học để được môi trường tốt hơn. Tuy nhiên, con hư không phải chỉ do giáo dục mà do các yếu tố khác gồm: Gia đình, nhà trường và xã hội, chứ không phải chỉ có nhà trường. Con càng xa gia đình bao nhiêu thì càng thiếu tình yêu thương, thiếu hơi ấm gia đình bấy nhiêu. Có nhiều cháu du học ở nước ngoài về, tiếng Việt nói, viết không rành, người thì ngơ ngơ, cứ như một con “gà Tây”! Vậy liệu rằng với văn hóa như thế thì về Việt Nam, các em có làm được doanh nghiệp phát triển tốt tại ngay chính nơi mình sinh ra hay không? Trong khi đó, nhiều chủ doanh nghiệp của nước ngoài rất cao cấp, họ lại đi nghiên cứu Việt Nam học, rất nhiều ông Tây xin đi nghiên cứu sinh về Việt Nam để họ làm ở thị trường Việt Nam! Như vậy, văn hóa gia đình của doanh nhân Việt Nam không giáo dục con cái theo xu hướng xã hội Việt Nam đang có là ưu hay khuyết, nguy cơ hay không thì tác giả không có ý kiến, để người đọc tự suy ngẫm.
HOÀN CẢNH 2:
DOANH NHÂN KHÔNG THỂ GIÁO DỤC CON
THEO MỤC ĐÍCH XÃ HỘI ĐANG SỐNG
Không thể, đó là trường hợp có thật. Tức có nhiều chủ doanh nghiệp không biết chương trình đào tạo của con em mình mà cảm thấy xa lạ, cho nên “thả” con cho trường hoàn toàn. Sau đó lại thả cho “trường trong trường”, tức các lớp phụ đạo, thả cho “trường ngoài trường” tức giáo viên trong khối đó dạy ngoài giờ. Về gia đình thì con em hoàn toàn lạc lõng, cô đơn vì chỉ biết ăn ngủ. Như vậy, vai trò, chức năng của ông bà, cha mẹ của giới doanh nhân đó đã vô tình tự đánh mất. Con ruột của mình mà giống như là đứa con mồ côi đến ở trọ! Nếu có điều kiện, chúng ta hãy bình tâm lại để có một phút suy ngẫm, sẽ thấy rằng chúng ta đang hoặc có nguy cơ đánh mất gia đình của mình.
Doanh nhân đi làm xa, quy mô, hệ thống thương mại lớn mạnh như người khổng lồ mà gốc rễ gia đình lại nhỏ xíu, do đó họ luôn cảm thấy cô đơn trước sự ồn ào, mãnh liệt của doanh nghiệp. Cuối cùng, họ dùng sức mạnh duy nhất đó là “Tiền” để xây dựng văn hóa gia đình doanh nhân. Vậy, gốc, nguyên nhân là tiền thì kết quả họ nhận được sẽ là văn hóa tiền bạc chủ đạo trong đời sống văn hóa gia đình doanh nhân. Khi họ ít tiền, hết tiền thì chỉ còn trọn vẹn “bạc”, “tiền” – “bạc” mà thôi!
Mục đích của xã hội chúng ta đang sống là “Dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”. Để đạt được mục đích này, mọi gia đình – tế bào của xã hội phải thật sự là “Tế bào văn hóa”. Cho nên, doanh nhân mà không thể giáo dục con theo mục đích xã hội đang sống, có nghĩa là chấm hết!
HOÀN CẢNH 3:
GIA ĐÌNH DOANH NHÂN RẤT MUỐN GIÁO DỤC CON EM MÌNH
NHƯNG KHÔNG BIẾT CÁCH GIÁO DỤC NHƯ THẾ NÀO?
Giáo dục theo phương Tây, phương Đông, theo các cường quốc hay giáo duc theo truyền thống gia tộc? Nhìn lại truyền thống gia tộc của mình thì truyền thống có vẻ nhỏ nhoi hơn so với sự nghiệp mình đang có. Có nhiều doanh nhân rất thành đạt nhưng xuất thân từ cái gốc gia đình rất nghèo khó, rất yếu kém hoặc không ai có học hàm học vị, địa vị gì. Như vậy, chủ doanh nghiệp này không biết cách nào để giáo dục văn hóa gia đình của mình, nên bâng khuâng. Đó là một nguy cơ, vì anh càng phát triển doanh nghiệp của anh bao nhiêu thì cái gốc gia đình của anh mục ruỗng đi, vì anh đâu có chăm bón. Có không ít doanh nhân bây giờ thành đạt lại tự ti, mặc cảm với gốc gác xưa của mình, thấy nhục vì cái xa xưa đó không cân xứng với sự giàu có của anh bây giờ; cái chốn quê nghèo đấy không bằng địa vị của anh bây giờ. Anh không thể lên truyền hình ngồi kế một bà mẹ nghèo xơ xác được, cho nên anh phải chọn, bỏ, lặng lẽ chốn quê nghèo và ở nơi mới hoàn toàn; thay vì ngồi với mẹ của mình, thì ngồi kế bên hoa hậu có vẻ hiệu quả hơn! Ngồi kế vị quan chức cao cấp mới xứng tầm với vị trí của mình hơn, tức là người ta đánh mất cái gốc của mình.
Doanh nhân là người làm kinh doanh, có ý tưởng kinh doanh, có kế hoạch kinh doanh, có hệ thống tổ chức kinh doanh, có điều nghiên thống kê dự báo, có giải pháp kinh doanh và phát triển uyển chuyển cho phù hợp với mọi sự việc, xây dựng từng việc nhỏ nhất để về lâu dài thành một sự nghiệp kinh doanh (gọi tắt là doanh nghiệp). Cái nhỏ nhất đó là gia đình một CBCNV trong cơ sở sản xuất – kinh doanh – dịch vụ của mình. Gia đình của chủ doanh nghiệp cũng là một cơ sở văn hóa, một lô cốt văn hóa vững chắc. Đằng sau sự thành công của một doanh nhân là một gia đình văn hóa. Nhiều gia đình công nhân có văn hóa thì doanh nghiệp mới trở thành “1 đơn vị văn hóa”. Vậy hãy giáo dục con em mình theo cách giáo dục một gia đình văn hóa mà Nhà nước đã ban hành “Tiêu chí gia đình văn hóa”.
HOÀN CẢNH 4:
DOANH NHÂN XÂY DỰNG MỘT GIA ĐÌNH HÀI HÒA
Một gia đình hài hòa tức là một gia đình có mối quan hệ tình cảm giữa các thành viên trong gia đình, hòa thuận, tương thân tương ái. Những nguyên nhân dẫn đến một gia đình hòa thuận – hài hòa (hòa thuận – vui vẻ).
Nguyên nhân 1: Êm ái, ái tức là yêu thương, êm là nhẹ nhàng, nương tựa, an toàn, không xảy ra hậu quả. Vậy nếu cuộc sống của một doanh nhân mà sống tự tại, không đòi hỏi, không ô trọc, tức là không tạo ra cho gia đình của mình có thói quen đòi hỏi, ô trọc thì sẽ rất êm ái. Nếu đằng sau doanh nhân luôn thúc bách về mua sắm, nhà cửa, chi tiêu. Doanh nhân đứng trước những thúc bách đó buộc phải tìm mọi cách để thỏa mãn, thì trong một khoảnh khắc người ta có thể trở thành người đưa hối lộ, nhận hối lộ, người tham ô, đồng lõa. Ái tức là yêu thương, hình thức yêu thương đó là “ái ngữ”, tức là lời mộc mạc, lời chân thật, lời nhẹ nhàng, lời không ra lệnh, không hù dọa, o ép ai. Muốn có được những lời “ái ngữ” thì những thành viên trong một gia đình của doanh nhân phải là những thành viên tự giác. Còn nếu không tự giác thì cự nự, la mắng, o ép, ra lệnh sẽ không có “ái ngữ”. Chúng ta thử suy nghĩ, khi một doanh nhân làm ăn gặp khó khăn, thất bát hay đi nhậu về, người vợ doanh nhân đó có êm ái, có tự tại không? Hoặc đứa con của doanh nhân đó có ăn học đàng hoàng không, có nói dối, trốn mẹ đi chơi không? Hai vợ chồng cùng đi làm kinh doanh, con ở nhà đi học về có tự tắm rửa không, tự sắp xếp gia đình không, sáng sớm con tự giác dậy đánh răng đi học không? Nếu những điều đó xảy ra theo chiều hướng tích cực là gia đình doanh nhân đó có “ái ngữ”, và ngược lại. Có những doanh nhân tạo sự êm và ái bằng vật chất, bằng thưởng, bằng quà, dụ ngọt để thỏa mãn suy nghĩ nhất thời của các thành viên trong gia đình, như vậy không phải là nguyên nhân dẫn đến êm ái, mà sẽ là nguyên nhân ngấm ngầm dẫn tới sự đòi hỏi, ghen tị, tị hiềm, tâm tham.
Nguyên nhân thứ 2: Hòa thuận. Hòa là trong gia đình doanh nhân mà cách sống của các thành viên không có tâm tranh chấp, tâm hơn thua, tị hiềm. Mở rộng ra một doanh nghiệp, trong sự nghiệp kinh doanh đó có cán bộ công nhân viên khi vô một công ty, thì cùng chí hướng, cùng văn hóa. Muốn có được sự hòa thuận đó thì mỗi cán bộ công nhân viên phải được giáo dục để không có tâm tranh. Tâm thi đua thì có, làm việc tốt, thiện, hết lòng xứng đáng với đồng lương của mình và tận tụy với khách hàng thì cái đó dẫn tới hòa. Thuận là suôn sẻ, chúng ta thử ngẫm lại, mỗi gia đình của một công nhân viên đã cử một người của mình vào trong một công ty, như vậy trong công ty có nhiều văn hóa khác nhau, nếu không có giáo dục chung thì khó có sự đồng thuận. Rồi trong kinh doanh, trăm người ngàn ý, đối thủ cạnh tranh luôn luôn tấn công, khách hàng luôn luôn muốn đổi mới, muốn đòi hỏi cao hơn, vậy các yếu tố đó tác động đến sự nghiệp kinh doanh thì liệu rằng sự nghiệp kinh doanh đó có thuận không? Vậy muốn bên trong mà bình an thì ta phải hòa, mới đồng lòng, mới tạo ra được tâm lực. Lực đó lại tạo ra được cánh buồm mạnh là đồng thuận. Khi “trong đã ấm” xong mới đến “ngoài êm”. Thế muốn “êm” với bên ngoài thì sao? Thì phải làm cho tâm nhân viên khi đi giao tiếp với khách phải hòa thuận, không tranh chấp, tị hiềm. Mà trong kinh doanh, văn hóa doanh nhân và gia đình doanh nhân phải “win-to-win” (cùng thành công, cùng chiến thắng). Trong gia đình ai cũng chiến thắng, ai cũng tốt cả chứ không phải gia đình của người chủ có tiền là chiến thắng. Ví dụ: Vợ của doanh nhân không thể có tâm tranh mà lên quậy công ty của doanh nhân được. Bản thân doanh nhân đi nhậu thì vợ cũng theo doanh nhân đi nhậu là không có khái niệm đồng thuận, mà khái niệm ngấm ngầm tâm tranh, kiểm soát, không đồng thuận. Không gian hòa thuận phải do chính gia đình doanh nhân tạo ra, đó là một không gian văn hóa, mà các chủ doanh nghiệp ít khi để ý tới. Thường người nào đã qua vấp ngã, thất bại, họ trải nghiệm nguyên nhân thất bại hoặc người được ăn học đàng hoàng về marketing, về PR, thông tin truyền thông, thì người đó mới có tư duy xây dựng sự hòa và thuận trong đời sống văn hóa doanh nhân.
Đồng nhất Thân - Tâm và Trí sẽ dẫn tới chỗ tương thân và tương ái
Thân: Nếu bản thân anh có tư duy bình đẳng, thì không bao giờ anh xúc phạm thân thể của người khác và không bao giờ có chế độ lao động khắc nghiệt, mà làm cho đời sống thân thể của công nhân viên trong doanh nghiệp của anh khó khăn. Nếu tôn trọng tấm thân của anh, “thương người như thể thương thân” thì không bao giờ có loại doanh nghiệp và doanh nhân đánh đập người làm thuê. Doanh nhân phải biết rằng, mỗi người sinh ra là một mạng người, mọi người đều như nhau, người lớn cũng như đứa bé đều bình đẳng về thân mạng. Vậy trong một gia đình của doanh nhân, mỗi thân tuổi thơ là một thiên thần bé nhỏ, thì càng phải được coi trọng hơn, vì nó không tự bảo vệ được. Những chủ doanh nhân mà đánh, đập con vì ghen với vợ thì không có văn hóa. Hay chủ doanh nghiệp gặp khó khăn, bực dọc bên ngoài, về nhà đánh con, đá con, như vậy là coi thân mạng của mình cao hơn người khác, vì cho rằng mình là người làm chủ, có sự nghiệp lớn nuôi cả gia đình. Như vậy tức là người không có trí tuệ, không có văn hóa.
Tâm: Là đời sống tâm hồn của doanh nhân. Đời sống tâm hồn đứng lên trên mọi tâm hồn vì nó chứa đựng mọi tâm hồn, vì nó dẫn đường cho mọi tâm hồn. Doanh nhân là người làm đường và công nhân đi trên con đường của mình làm và cùng đi với mình. Mình làm đường thì không thể để cho người khác khổ vì con đường của mình làm. Vậy thì con đường lớn nhất mà doanh nhân để lại cho cộng đồng của mình và của riêng gia đình mình là một con đường cao thượng, tâm hồn rộng mở, không hẹp hòi, như vậy sẽ dẫn tới hòa thuận.
Trí: Tức cái học, hiểu biết của doanh nhân, là giai đoạn 1. Căn bản nhất của doanh nhân là phải có học. Người kinh doanh phải có học. Làm kinh doanh mà không học kinh doanh, chỉ làm theo thói quen sẽ khó thành công. Từ chỗ cầm con dấu công ty mà không biết pháp lý, làm ra sản phẩm mà không có kiến thức về hàng hóa. Tổ chức vận chuyển buôn bán mà không hề có tư duy marketing, đi thu hồi công nợ, tiền bạc mà không hề biết về quan hệ xã hội. Khách hàng thiếu tiền thì mướn công ty đòi nợ tới trấn áp để lấy tiền. Làm hàng không đúng nhưng không trả lại tiền cọc cho người mua hàng, rồi còn sỉ vả, đánh người mua hàng… Người ta cho mình làm đại lý, nhận hàng của người ta bán xong rồi không trả tiền, vì nghĩ họ ở xa không đòi được nên “xù” luôn… Tất cả những loại tư duy đó là không có trí tuệ. Chính cái đó hình thành nên từ gia đình không có văn hóa. Khi gia đình không có văn hóa thì nó không có môi trường để điều chỉnh cá nhân của con người doanh nhân. Từ chỗ đó, gia đình trở thành người hùa theo, đồng lõa với tội ác, gia đình vô tình trở thành người tiếp tay với những sai phạm của chủ doanh nghiệp. Cho nên, người ta bị ở tù mà không biết lý do, bị bắt, bị phạt mà không hiểu rõ tại sao? Như vậy, thân, tâm và trí của doanh nhân sẽ tạo ra nền tảng văn hóa gia đình của doanh nhân. Một gia đình doanh nhân hài hòa là do doanh nhân đó xây dựng nên. Cái nhân êm ái, tự tại, hòa thuận, khi nhân mà được tôn trọng thì quả sẽ dẫn tới hòa thuận, tương thân tương ái, bình đẳng và hài hòa (Còn tiếp)
Ý kiến bạn đọc